Muziekgenres: Blues

Korte inleiding

---

Je navigeert naar dit website onderdeel vanuit de menu optie "Muziekgenres", of door middel van de "Fast Track & Handleiding" menu optie.
Om terug te keren naar het hoofdmenu van "Muziekgenres", kies je deze menu-optie via de horizontale menubalk bovenin je scherm.

Zoals al in het hoofdmenu van "Muziekgenres" uitgelegd, is het belangrijk dat je de nodige voorkennis bezit.
Mocht je die niet hebben, dan raden we je sterk aan eerst de theoretische website onderdelen door te nemen. Lees dan in ieder geval nogmaals de theorie over de pentatonische toonladders, omdat dit wezenlijk is te begrijpen hoe Blues toonladders en akkoordprogressies tot stand komen, en zeker voor wat betreft het spelen van solo's, is deze kennis onontbeerlijk.

Je ziet in het dropdown menu van "Muziekgenres" twee verschillende BLUES keuzes, één die de basistheorie behandeld, en één keuze die een een aparte applicatie in een nieuw browservenster opent. Deze applicatie, "LICKZ" genaamd, behandelt bijzonder uitgebreid Blues toonladders, akkoorden, slagritmes, en bevat honderden blues licks, riffs en themes voorbeelden. Last but not least: er is ook een extra toonladder applicatie ingebouwd, waardoor je heel snel kunt bepalen welke noten er in een bepaalde (blues) toonladder, worden gebruikt.

Blues toonladders

---

Allereerst willen we dit zeggen over de Blues toonladder: dit is een toonladder die iedere muzikant moet kennen, ook als je geen uitgesproken bluesmuzikant bent. Want in de pop en rock wordt de blues-toonladder net zo goed heel vaak toegepast.
Blues toonladders zijn afgeleid van pentatonische toonladders, waarbij we mogen zeggen dat je bij mineur pentatonisch wat meer bluesgevoel krijgt, dan bij majeur pentatonisch. Dat komt doordat mineur pentatonisch een kleine terts en een kleine septiem bevat, twee van de drie "blue notes" uit de bluestoonladder.

Het verschil tussen de basis pentatonische toonladders en de hiervan afgeleide blues toonladders is vooral belangrijk als je solo's in bluesmuziek wilt gaan spelen. Vandaar dat we met toonladder-theorie beginnen.

Om van een pentatonische majeur/mineur toonladder een Blues toonladder te maken, hebben we drie "Blue Notes" nodig, dat hebben we zojuist uitgelegd. Dat zijn de kleine terts, verminderde kwint en kleine septiem. Twee van de drie bevinden zich al in de pentatonische toonladders, de Blue Note die ontbreekt om een pentatonische Blues toonladder te creëren, is in het geval van een majeur toonladder de verminderde terts (♭-terts of ♭-third), en in het geval van een mineur toonladder is dat de verminderde kwint (♭-kwint of ♭-fifth).
In de blues zijn de Blue Notes ontzettend belangrijk. Door ze te benadrukken in je spel krijg je pas een echte bluesy sound.

In de afbeelding hierboven zie je de C majeur respectievelijk de A mineur toonladder, weergegeven op de noten-/TAB balk waarbij de "Blue Notes" met rood omcirkeld zijn. In feite hebben we één noot aan de standaard pentatonische toonladders toegevoegd, en wel als volgt:

Je kunt dit nu weer "vertalen" naar de 5 Shapes die je over de hals kunt spelen, waarbij je rechts de A, E en G-Shape ziet, die we nu gebruiken in de C majeur Blues toonladder, waarbij we de grondtoon (prime) "C" hebben aangegeven met een blauwe stip, en de toegevoegde Blue Note (de E♭) die je kunt spelen, met een rode stip.
De fretnummering hebben we onder de Shapes gezet, zodat je direct deze C majeur Blues Shapes kunt oefenen op je gitaar.

Hoe werkt dit nu? Als je op de gitaarhals kijkt naar wanneer de eerste C noot bijvoorbeeld voorkomt op de A-snaar, dan is dat op de 3^e fret. Zou je de A-shape nu als C majeur Blues Shape willen spelen, begin dan op de 3^e fret van de A snaar, dus bij de grondtoon van de toonladder. De volgorde van de noten over de snaren van deze A-Shape vind je onderstaand, waarbij we de toegevoegde Blue Notes in een afwijkende kleur hebben weergegeven.

Als je bovenstaand voorbeeld met de A, G en E-Shape in de C majeur Blues pentatonische toonladder hebt gespeeld, dan heb je wel gemerkt, dat het niet heel erg bluesy klinkt. Dat komt omdat het een majeur toonladder is. Maar geen zorgen, een groot deel van de blues muziek is wel degelijk in Majeur toonladders geschreven, alleen ga je dan een specifiek soort akkoorden toepassen, waarover we in de volgende paragraaf meer vertellen.

Maar, zoals eerder gezegd, de echte bluestoonladder is de mineur-bluestoonladder, met de kleine terts, verminderde kwint en kleine septiem. Deze bluestoonladder is de meest voorkomende en is ook het uitgangspunt van de blues.
Overigens wordt in muziektermen de mineur Blues toonladder ook wel de hexatonische mineur toonladder genoemd.

We gaan niet verder uitwijden over de zogeheten "Expanded Blues" toonladders, waarbij je nog vele meer Blue Notes aan de hiervoor besproken toonladders kunt toevoegen. Daarvoor kun je specialistische boeken lezen, of op het Internet kijken. Met bovenstaande kennis kun je al heel complexe solo's samenstellen, met een geweldige bluesy sound.

Voorbeeld licks uit mineur blues toonladders

We sluiten deze paragraaf af met een aantal eenvoudige bluesy gitaar licks, allemaal gebaseerd op de mineur blues toonladders.
We beginnen met de A mineur blues toonladder, die bestaat uit:
A  C  D  E♭  E  G  A, of anders geschreven A  C  D  D♯  E  G  A.
Het principe in deze licks is dat ze gebaseerd zijn op de grondtoon (A), de ♭3^e noot (E♭ of D♯), de 4^e noot (D), de 5^e noot (E) en ♭7^e noot (G).

De onderstaande licks, allemaal gebaseerd op de lick hierboven, starten achtereenvolgens op de ♭3^e noot, de 4^e noot, de 5^e noot en de ♭7^e noot. Achter elkaar gespeeld heb je een prachtig mooie, lange blues lick in A mineur.
Per lick is een geluidsfragment toegevoegd, zodat je een idee hebt hoe de lick klinkt. De mooiste oefening die je kunt doen is Hammer-On, Pull-Off, Bend, Slur, Slide en Vibrato effecten toevoegen, om het allemaal nog veel meer bluesy te laten klinken.

De volgende vier mineur pentatonische licks laten zien (en horen) hoe een mineur blues toonladder klinkt als je een dom7 akkoord (dominant septiem) gebruikt. Een dom7 akkoord is "gewoon" een A7, E7, C7, etc. akkoord.

De volgende twee voorbeelden laten zien, hoe de D mineur blues toonladder geïntegreerd wordt in een akkoordprogressie II  V  I in de C majeur toonladder. De integratie vindt plaats over het het tweede akkoord in de C majeur toonladder, en dan in mineur vorm. Dat is dan de D mineur.

Als laatste een uitgebreider voorbeeld, een voorbeeld in de B♭ Blues toonladder, die laat zien hoe je de mineur blues toonladders koppelt aan basis akkoorden. Het voorbeeld kun je ook zo in een Jazz muziekstuk opnemen, waarmee maar weer eens wordt bewezen dat Blues per definitie de basis van de meeste muzieksoorten is.

Er worden twee Blues mineur toonladders (dus met een ♭5 noot), gebruikt om de akkoorden aan elkaar te koppelen:
•  B♭ mineur Blues (B♭  D♭  E♭  F A♭  B♭)
•  C mineur Blues (C  E♭  F  G  B♭  C)

Als je nog veel meer Blues Licks wilt bestuderen of spelen, gan naar het website onderdeel "CAGED & Solo's", en navigeer naar de paragraaf "Solo's spelen". Je vindt daar een aantal E-boeken met licks in verschillende genres, die je kunt openen om te lezen, of te downloaden.

Blues akkoorden

---

In principe is iedere toonladder prima bruikbaar in een bluesy muziekstuk, het gaat meer om de akkoorden die je uit de toonladder toepast. In de bluesmuziek worden de septiem (7) akkoorden heel veel gebruikt, omdat die de wat "klagerige", melancholieke sfeer die bij blues past, qua klank prima weergeven.

Er zijn ontzettend veel verschillende types septiem akkoorden, denk aan de standaard septiem (C7), C majeur 7 (Cmaj7), mineur 7 (Cm7), verminderde septiem (Cdim7), mineur ♭5/7 (Cm♭5/7), 7♭10 (C7♭10), etc.
Bluesmuziek maakt heel veel gebruik van de standaard (of dominante) septiem akkoorden. Het is dus handig als je die goed in je hoofd hebt zitten, dat is zo'n beetje de basis bagage voor een blues muzikant. Onderstaand de septiem akkoorden die je kunt beginnen te leren. Als je die akkoorden kent, kun je al heel veel blues improvisaties en akkoordprogressies spelen, zeker als je de 12-Bar Blues toepast, waarover onderstaand meer.

Het Blues ritme: de 12-Bar Blues

In Blues is timing erg belangrijk. Je moet weten wat een juiste Blues akkoordprogressie is, en hoeveel tijd aan ieder akkoord wordt besteedt. Daardoor leer je de juiste ritmestructuren spelen, en uiteindelijk weet je dan ook op welke noten je de solo's moet starten en stoppen.
Er bestaan uiteraard honderden verschillende bluesritmes, maar de meest voorkomende is de 12-Bar Blues (de 12 maten progressie), die over de toontrappen I (prima), IV(kwart) en V(kwint) wordt gespeeld. Vaak, en soms volledig, zullen de akkoordprogressies uit septiem (7) akkoorden bestaan.
De "12-Bar" betekent dat het muziekstuk is verdeeld in 12 maten, en daarna stopt, of weer met de eerste maat begint. Andere veelvoorkomende bluesprogressies zijn de 8-Bar, 16-Bar, en de 24-Bar Blues.

Twee van de meest voorkomende 12-Bar progressies zijn de "langzame" en de "snelle" progressie. Het verschil tussen beide progressies is een akkoordwisseling in de tweede maat. De "langzame" progressie blijft in het I akkoord gedurende 4 maten, de "snelle" gaat van de maat in het I akkoord direct naar een maat in het IV akkoord, en dan terug naar 2 maten in het I akkoord, zie onderstaand:

Majeur en mineur akkoordprogressies

We hebben het al gezegd: in vrijwel iedere toonsoort kun je een bluesschema spelen, de meest gebruikelijke Blues majeur toonsoorten, samen met hun I, V en V akkoordprogressie, vind je in onderstaande tabel. Soms wordt het IV akkoord als een mineur akkoord gespeeld, dat hebben we ook in de tabel verwerkt.

Blues mineur toonladders zijn dezelfde als majeur Blues toonladders en worden op dezelfde manier gebruikt, alleen dan met mineur 7 akkoorden in plaats van de majeur dominant 7 akkoorden. Feitelijk kun je ieder akkoordtype van majeur in mineur veranderen.
Nogal eens wordt in Blues mineur akkoorprogressies het V akkoord niet als een mineur gespeeld, maar als een dominante majeur 7. Dit gebeurt om als het ware een bepaald soort "spanning" in de muziek te krijgen, voordat wordt teruggekeerd naar het mineur I akkoord. We hebben dit in onderstaande tabel voor de Blues mineur akkoordprogressies verwerkt.

12-Bar Blues
Maat	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12	Geluidsfragment
Variatie 1	I	I	I	I	IV	IV	I	I	V	IV	I	V
Variatie 2	I	I	I	I	IV	IV	I	I	V	IV	I	I
Variatie 3	I	I	I	I	IV	IV	I	I	V	V	I	I
Variatie 4	I	IV	I	I	IV	IV	I	I	V	IV	I	V
Variatie 5	I	I	I	I	IV	IV	I	I	IV	V	I	V

8-Bar Blues
Maat	1	2	3	4	5	6	7	8	Geluidsfragment
Variatie 1	I	V	IV	IV	I	V-IV	I	V
Variatie 2	I	I	IV	IV	I	V	I-IV	I-V
Variatie 3	I	I	I	I	IV	IV	V	I
Variatie 4	I	V	IV	IV	I	V	I	V
Variatie 5	I	I	I	I	IV	IV	V	V
Variatie 6	I	I	I	I	IV	V	I	V
Variatie 7	IV	IV	I	I	V	IV	I	V-I

16-Bar Blues
Maat	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12	13	14	15	16	Geluidsfragment
Variatie 1	I	I	I	I	I	I	I	I	IV	IV	I	I	V	IV	I	I
Variatie 2	I	I	I	I	IV	IV	I	I	V	V	IV	IV	I	I	I	I
Variatie 3	I	I	I	I	IV	IV	I	I	IV	IV	I	I	V	V	I	I
Variatie 4	I	I	I	I	IV	IV	I	I	V	IV	V	IV	V	IV	I	I
Variatie 5	I	I	I	I	IV	IV	I	I	V	IV	V	IV	I	I	I	I

Blues slagritmes

---

Voor bluesmuziek bestaan honderden verschillende slagritmes (strumming patterns), net zoals voor alle ander muzieksoorten. Daarbij is het ook nog eens van belang welke gitaar je gebruikt, of je akoestisch of electrisch speelt, wat je pick-up elementen op je gitaar allemaal aan kunnen (of juist niet aan kunnen), wat je versterker kan, wat je effect-pedalen zijn, en ga zo maar door.
De synergie met onder andere Folk, Bluegrass, Ragtime, Rock en Jazz muziek is erg groot. Veel van de slagritmes die in andere muzieksoorten gebruikt worden, kunnen met een kleine aanpassing, of een tempo- of ritmeverandering, direct in bluesmuziek worden gebruikt (of omgekeerd).

Daarnaast is er nog een grote verscheidenheid aan fingerpicking stijlen waarmee bluesritmes gespeeld worden, al dan niet door het fingerpicking af te wisselen met complete akkoorden (à la Travis Picking). Wat tamelijk zinloos is, is dat je slagritmes gaat "lezen" vanaf de een of andere website. Je leert geen slagritmes door te lezen, maar door te kijken en te luisteren naar gitaristen die het métier beheersen. En daarvan kun je op Internet genoeg video en audio voorbeelden vinden (YouTube, Soundcloud, Vimeo).

Wij volstaan hier met een aantal notenvoorbeelden met audio, en een videoles in Blues & Swing slagritmes. De videoles is een gratis les die je ook op YouTube kunt bekijken, naast tientallen andere over blues slagritmes.

Blues in the key of E	De song gebruikt telkens wisselende basnoten, waarbij de basnoten het mooiste klinken als deze met "Palm Muting" worden gespeeld. De basnoten kunnen het beste met de duim worden gespeeld, de andere noten met de wijs- en middelvinger. Er zit een beetje een "Ragtime feel" in het ritme.
>
Pedal-Tone Riff in the key of A (basis)	Dit slagritme, samen met de vier varianten hier beneden, gebruikt een zogeheten "Pedal Tone". Dat is een enkele noot die in een doorgaand tempo wordt gespeeld, als een soort drijvende kracht achter de muziek. Ook hier geldt weer de basnoten met de duim te spelen, en het gesyncopeerde ritme er overheen, met de wijs-, middel- en ringvinger.
Pedal-Tone Riff in the key of A (variaties)	Dit zijn vier varianten op het Pedal-Tone Riff slagritme zoals hierboven besproken. Met name de syncopen zullen in het begin wat lastig zijn bij een tempo van 120 bpm, dus als je deze variaties wilt oefenen, is het advies om rustig aan te beginnen.
12-Bar Blues Medium Shuffle	Een klassieke Blues Shuffle in E majeur, met de basis I IV V akkoordprogressie, waarbij de akkoorden in "Power Chords" zijn genoteerd.dit is waarschijnlijk het meest gespeelde Blues ritme ooit. Een shuffle klinkt het beste als: uitsluitend downstrokes worden gespeeld enigszins "muted" gespeeld wordt (met de linkerhand dicht tegen de brug van de gitaar aan) staccato spelen door de linkerhand na iedere downstroke heel kort, lichtjes van de snaren af te halen, zodat je het "dat-dah, dat-dah, dat-dah, dat-dah" effect in de klank krijgt.
Chord Slide (ook wel bekend als "Axe Song")	Dit is ook een bijzonder populair ritme. Let goed op: je speelt nooit op de eerste tel in de maat. Om dit te spelen moet je ieder akkoord op de tweede tel spelen, en dan een slide over twee frets naar beneden maken. Dit heet een "Axe Song" omdat zwarte slaven in het verleden, tijdens het blues zingen gedurende hun slavenarbeid, het neergaan van de hakbijl (of ander gereedschap), als de eerste tel van het lied beschouwden.
Straight Eights Blues-Rock	In dit stuk speel je eerst de akkoorden en dan de losse noten. Het stuk geeft een gevoel alsof het recht-toe-recht-aan in achtste noten is geschreven, en krijgt daardoor een beetje een Rock gevoel. Overigens is dit stuk ook prima te spelen als een basis Shuffle, je krijgt dan wat meer een bluesy sound.
Straight Eights Blues-Rock (variatie met septiem akkoorden)	Dit is een variatie op het voorgaande muziekstuk waarbij de rechterhand (de "Picking Hand") hetzelfde moet doen, alleen zijn er veel meer noten. Een tweede moeilijkheid zit 'm in de F7 en G7 akkoorden, die op de 6e en 8ste positie gespeeld moeten worden. Dit gebeurt voor het eerst in de vierde maat.
Straight Eights Blues-Rock (variatie met open akkoorden)	Dit is een variatie op de voorgaande ritmes, nu met allemaal open akkoorden, maar er is wel een slagaanduiding toegevoegd met up- en downstrokes. Zorg ervoor dat ieder akkoord "strak" gespeeld wordt (geen "ringing" effect). Dan krijg je het wat percussieve geluid dat bij dit type ritmes hoort.
Shuffle in B.B. King stijl	Dit is een zogeheten upbeat slagritme, met een behoorlijk snel tempo. Een slagritme dat bijzonder geschikt is voor gebruik in gemiddelde tot snelle blues shuffles. Het probleem met dit soort slagritmes is vaak, dat het lastig is het tempo precies vast te houden.
Snelle Blues Shuffle (Horn-Punch Rhythm)	Ook dit is een snelle Blues Shuffle, en met het "Horn-Punch" ritme wordt bedoeld, dat je jezelf voorstelt dat er een blazerssectie meespeelt, die een soort staccato-achtige noten (punches) uitstoot. Dat betekent dat je de noten op de gitaar kort en "snappy" (afgebeten) moet spelen. De turnaround in dit fragment komt tot stand door een halve slide te maken van het F9 naar het E9 akkoord. Typisch voor een turnaround is, dat heel vaak de turnaround tot stand komt door een halve slide boven of onder het 7 (septiem) akkoord, te spelen.

Aanvullend studiemateriaal

---

Tot slot

---

Als aanvulling op de theorie van dit website-onderdeel raden we je aan om naar het deel "Programma's & Downloads" te navigeren. Je vindt daar een grote hoeveelheid online en offline applicaties die je verder helpen met het uitdiepen van de theorie, en je ondersteunen bij het verder professionaliseren van je muziekkennis en je gitaarspel.

bronnen: Adam James: The Blues Guitar Handbook, Statista, Bax Music Blogs, GitaarHeld.nl, GitaarLes.be, GuitarJamz.com, FretJam.com, Steve Trovato: Essential Rhythm Guitar, AndyGuitar LTD, David Celentano: Essential Blues Guitar.